Ik heb een paar weken geleden nog geschreven over de noodzaak van ventileren in een kantoor in verband met Covid-19. Uiteraard is dit niet de enige reden, waarom ventilatie belangrijk is. Kijkend naar wetgeving omtrent ventileren is bouwbesluit bepalend. Bouwbesluit zegt vooral iets over de hoeveelheid. Hoe de verse lucht wordt ingebracht of vervuilde lucht wordt afgezogen mag vrij worden gekozen.
Dit bouwbesluit is voor kantoren in 2012 ingrijpend gewijzigd. Met als gevolg dat vooral nieuwe gebouwen, welke op basis van bouwbesluit worden geventileerd veelal minder verse lucht krijgen dan oudere gebouwen. Er zijn dan ook aanvullende eisen nodig om gebruikers een gezonde werkomgeving te geven. Hoe dit komt zal ik middels onderstaande voorbeeld uitleggen.
Stel we hebben een gebouw van 1.000 m² NVO uit 2002. Dan gelden dus de eisen uit het bouwbesluit van voor 2012. Hierin staan onder andere de eisen waaraan voldaan moet worden voor ventilatie. Voor kantoren was de eis destijds een verse luchthoeveelheid van 4,68 m³/h per m². Er zou dan 1.000 m² x 4,68 m³/h = 4.680 m³/h benodigd zijn.
Als er een grootschalige renovatie wordt uitgevoerd mag de installatie aangepast worden en kan voldaan worden aan de nieuwe eisen vanuit bouwbesluit 2012. Deze eisen gelden overigens ook voor nieuwbouw. Hiermee wordt de koppeling met het vloeroppervlak losgelaten en mag de luchthoeveelheid worden afgestemd op het aantal aanwezige personen. Als het dan gaat om celfunctie is (gesloten ruimtes) moet er 23,4 m³/h per persoon worden geventileerd. Er moet dan dus een aanname worden gedaan voor het aantal personen. Ik ga dan ook even uit van één persoon per 10 m². Er zou dan dus 100 x 23,4 m³/h = 2.340 m³/h benodigd zijn. Dit is dus de helft van het originele ontwerp en bij een dubbele bezetting komen we pas op de oude eis uit.
Lastige is dus, hoe ga ik een vrij verhuurbaar pand dan ontwerpen. Volgens bouwbesluit mag ik de luchthoeveelheid afstemmen op het aantal gebruikers en in theorie kan het dus zo zijn dat ik in een gebouw met twee dezelfde kantoorruimtes kan voorzien van verschillende luchthoeveelheid. Een directiekantoor van 40 m² zou theoretisch dus voldoen met 23,4 m³/h of er wordt rekening gehouden met een of twee gasten en daarmee maximaal 70,2 m³/h. Het naastgelegen verkoopkantoor met vijf personen moet 117 m³/h krijgen. Maar wat als bij de volgende huurder de functie van de ruimtes wijzigt? Hier moet altijd over na gedacht worden. Een paar jaar geleden kwam ik deze situatie tegen. Twee ruimtes van 100 m², waarvan de bezetting 4 en 10 personen betrof werd op het aantal personen geventileerd
Is de door de overheid verplichte luchthoeveelheid eigenlijk wel voldoende?
Om deze vraag te beantwoorden moeten er gekeken worden naar het CO2 gehalte in een gebouw en wat als prettig wordt ervaren door een mens.
In basis kunnen we volgende zeggen;
Buitenlucht 350 ppm Comfort hoge productiviteit 600 – 800 ppm Comfort standaard 800- 1.000 ppm Maximaal waarde 1.200 ppm.
CO2 productie stijgt naar mate er minder geventileerd wordt of er meer mensen aanwezig zijn. Luchthoeveelheid voor verse lucht af te stemmen op het aantal personen is dan ook zeer verstandig. Dit is wel tegenstrijdig met bovenstaande betoog over bouwbesluit. Ik zou willen zeggen, ventileer op basis van potentiele maximale bezetting per ruimte.
Hieronder staat een tabel, welke uit een Engels onderzoek komt. Hieruit blijkt dat met ventileren conform minimaal bouwbesluit (>2012) we een CO2 gehalte kunnen behalen van rond de 1400 ppm met hoofdpijn, vermoeidheid en verminderde productiviteit tot gevolg. Als we in hetzelfde gebouw als bovengenoemde voorbeeld de originele luchthoeveelheid handhaven hebben we dus per persoon de dubbele luchthoeveelheid en is 800-1000 ppm te behalen, wat door de Engelsen is vastgesteld als matige ventilatie.
Zeer goed 90 m³/h <650 ppm Goed 54-90 m³/h 650-800 ppm Matig 36-54 m³/h 800-1.000 ppm Onvoldoende 22-36 m³/h 1.000-1.400 ppm Slecht <22 m³/h >1.400 ppm
Deze tabel dwingt ons dus eigenlijk ook om meer te ventileren. Een luchthoeveelheid van 36 m³/h per persoon is dan ook minimale wat wenselijk is. Bij hogere eisen wordt er al snel gekozen om richting 50 m³/h per persoon te gegaan met een hogere investering tot gevolg. BREEAM-NL heeft in de nieuwe BRL2020 omwille van gezondheid van mensen intussen de eisen op 60 m³/h per persoon gelegd.
Hieronder werk ik een voorbeeld van een kantoor van 20 m², waar 2 personen in werken uit. Startpunt is dat de ventilatie uitstaat en hierdoor ontstaat een lineaire verhoging van het CO2 gehalte. Na 12 minuten is al een niveau van 900 ppm behaald en na 45 minuten is er al een niveau van 1200 pp te meten. Bij een verversing met een luchthoeveelheid van 90 m³/h zal het 2,5 uur duren om het CO2 gehalte weer op 750 ppm te hebben. Goede ventilatie is dan ook een must voor een prettig klimaat en moet goed gekeken worden naar de maximale bezetting en hierop moet de ventilatie aangepast worden
Dan nog even dit.
Bij eventuele vervanging van ventilatie zal warmteterugwinning conform wetgeving ErP2018 ook verplicht moeten worden toegepast met een vastgesteld minimum rendement. Ook is toerenregeling vereist, waardoor veelal gelijkstroom ventilatoren worden toegepast. Door deze warmteterugwinning wordt energie bespaard en middels de gelijkstroom ventilatoren is toerenregeling mogelijk. Hiermee is het nagenoeg altijd mogelijk om te ventileren op basis van CO2 gehalte.
Binnen deze wetgeving zijn eisen gesteld aan luchtbehandelingsinstallaties. Niet alleen wordt gekeken naar rendementen van de ventilatoren en warmtewisselaars. Belangrijkste is dat indien lucht mechanisch wordt ingebracht en mechanisch wordt afgevoerd er sprake is van tweerichtings ventilatie en daarmee is warmteterugwinning verplicht gesteld. Voor kantoren is dit eigenlijk niet meer weg te denken.
