Verduurzaming met karakter – hoe je toekomst bouwt in een monumentaal pand
Soms begint een opdracht met een simpele vraag.
In dit geval: kun je de verlichting verduurzamen?
Een kleine stap, dacht ik. Maar toen ik bij Conferentieoord Zonnewende in Moergestel over de drempel stapte, wist ik al snel: hier zit meer achter dan een paar lampen vervangen.
Zonnewende is geen standaard gebouw. Het is een pand met geschiedenis, karakter en verhalen die in elke muur lijken te leven. Maar achter die charme schuilen ook de uitdagingen van vandaag: hoge energielasten, verouderde installaties en de wens om toekomstbestendig te blijven zonder het monumentale hart te verliezen.
Waar begin je als verduurzamen niet vanzelfsprekend is?
Bij nieuwe gebouwen kun je vanuit een blanco canvas denken: wat is slim, efficiënt en duurzaam?
Bij een monument moet je omdenken. Je kunt niet zomaar overal zonnepanelen plaatsen of installaties vervangen zonder respect voor wat er al is.
Tijdens mijn eerste bezoek liep ik door de gangen en voelde ik letterlijk de temperatuurverschillen tussen de ruimtes. Hier te warm, daar juist te koud. Een teken dat de installaties niet meer goed op elkaar aansloten. Het comfort was wisselend en de energierekening navenant hoog.
De oorspronkelijke vraag over verlichting werd al snel breder: hoe kunnen we dit pand als geheel toekomstbestendig maken?
Kijken, luisteren, analyseren
Ik begon bij de basis: de installaties.
Hoe functioneren de systemen nu? Waar gaat energie verloren? Wat kan beter, zonder de ziel van het gebouw aan te tasten?
Op locatie heb ik alles stap voor stap geanalyseerd — van verwarming tot ventilatie, van koelinstallaties tot regeltechniek. Daarbij keek ik niet alleen naar techniek, maar ook naar gedrag: hoe wordt het pand gebruikt? Wanneer is het vol? Wanneer staat het stil?
Dat leverde waardevolle inzichten op.
De systemen bleken verouderd en niet afgestemd op het huidige gebruik. De regeltechniek was beperkt, waardoor energie werd verspild zonder dat iemand het doorhad. En hoewel er veel aandacht was voor sfeer en beleving, ontbrak het aan een structurele verduurzamingsstrategie.
Van losse maatregelen naar een integraal plan
Mijn voorstel groeide uit tot een compleet verduurzamingsadvies. Niet één losse oplossing, maar een samenhangend plan waarin techniek, comfort en behoud van karakter elkaar versterken.
Ik onderzocht mogelijkheden voor:
-
energiezuinige verwarming en koeling;
-
slimme regeltechniek en ventilatie;
-
efficiënte koel- en vriesinstallaties;
-
zonnepanelen op plekken waar dat architectonisch verantwoord was;
-
én – niet onbelangrijk – beschikbare subsidies om de investeringen rendabel te maken.
Zo ontstond een plan dat niet alleen besparingen oplevert, maar ook rust en duidelijkheid brengt. De eigenaar kreeg inzicht in wat nú mogelijk is, wat later kan, en welke volgorde logisch is om stap voor stap te verduurzamen.
Duurzaam maatwerk voor een monument
Het mooie aan dit soort projecten vind ik de balans tussen oud en nieuw.
Je zoekt naar oplossingen die het karakter van het gebouw respecteren, maar tegelijkertijd klaar zijn voor de toekomst.
Bij Zonnewende betekende dat: geen rigoureuze verbouwingen, maar slimme optimalisaties. Soms zit duurzaamheid niet in grote gebaren, maar in de details — beter afstellen, anders aansturen, slimmer gebruiken.
En dat is precies waar ik energie van krijg: als techniek, menselijk gebruik en erfgoed elkaar raken.
Wat dit project me weer liet zien
Verduurzaming is zelden alleen een technisch vraagstuk.
Het is een samenspel van mensen, gebouwen en intenties.
Van kijken naar wat er al is en durven denken in mogelijkheden in plaats van beperkingen.
Wat begon met een vraag over verlichting, eindigde met een plan dat de komende jaren richting geeft aan de hele energiehuishouding van Zonnewende. En dat maakt het voor mij waardevol: weten dat een gebouw als dit niet alleen behouden blijft, maar ook bijdraagt aan een duurzamere toekomst.
En nu?
De uitvoering zal gefaseerd plaatsvinden, in samenwerking met PASI Ontwerpstudio en de eigenaar. Elk onderdeel wordt zorgvuldig bekeken op technische haalbaarheid en esthetische impact.
Maar het belangrijkste fundament ligt er al: inzicht.
Weten waar je staat, waar je naartoe wilt en welke stappen daarbij passen.
Want verduurzaming begint niet met doen, maar met begrijpen.
👉 Hoe ga jij om met verduurzamen van bestaande gebouwen? Kies je voor stap-voor-stap verbeteren of liever één grote sprong?
